Meermalen bezochten we villages in de bush. Met verschillende brillen kun je kijken naar die bush-dorpjes. Natuurlijk is er armoede. Eén maaltijd per dag, blote voeten, nauwelijks kleding, armoedige plaggenhutten. Kom je in gesprek dan is het schrijnend om te horen hoe rebellengroepen moordend en stelend door de dorpen zijn getrokken met als gevolg dat er vele gaten in de lokale samenleving zijn. Maar er is meer.
De plaggenhutten staan op kleine pleintjes gerangschikt, een meergeneratiepleintje met een gezamenlijke latrine en zo mogelijk een watertappunt. Meerder pleintjes vormen een dorp, kleine buurtschappen. Omgeven door systematische landbouw. Mais, cassave, rijstvelden, bananen- of sinaasappelplantage. Het lijkt of men meer dan voldoende voedsel verbouwt voor eigen gebruik én voor de markt.
Jozef
We ontmoeten twee ondernemers, die een sinaasappelplantage vanaf de grond hebben opgebouwd, door de invloed van het Umoja-programma. Beiden starten met niets.
Na een ruig leven, zonder werk en verwaarlozing van zijn groeiende gezin (uiteindelijk 23 kinderen), kwam Jozef in contact met het Umoja-programma.
Afbeelding 1: Succesvol en gelukkig ondernemersechtpaar
Zijn geloof kreeg een boost, zijn zelfgekozen slachtofferrol verwisselende hij door de regie in eigen handen te nemen. Tegen de zin van zijn vrouw, verkocht hij zijn geiten (zijn hele vermogen!), kocht kleine stekjes om zijn droom te realiseren: een sinaasappelplantage. Dan blijkt zijn leiderschap: drie jaar duurt het voordat deze stekjes zijn uitgegroeid tot vruchtdragende bomen. Denk aan het vertrouwen dat je drie jaar moet vasthouden –met een ontevreden echtgenote op de achtergrond- om je hele vermogen om te zetten in een zakelijk avontuur, door droogte is er immers geen gegarandeerd succes. Zijn geloof bracht ook een omkeer in zijn gewelddadige relatie met zijn vrouw. Nu 7 jaar later staat voor me een minzame man, die zichtbare affectie toont naar zijn vrouw. Die tweemaal per jaar sinaasappels van zeer goede kwaliteit (gezond zuur, sappig, zonder pit,) oogst van 700 bomen. Hij kocht daarvan een nevenliggend land en plantte daar 600 jonge boompjes. Hij plant vooruit. Met andere farmers heeft hij een coöperatie opgezet, waardoor meer strategic power leidt tot een goede prijs en verkoop naar Kampala, Kenia en Ruanda. Dan ben je een grote in Oeganda. Hij is dankbaar voor het succes en deelt dit met zijn community en de kerk. Van de 600 bomen, staan er 60 apart, 10% van zijn opbrengst –vooraf gereserveerd- brengt hij naar de kerk.
Manuel
De andere sinaasappelboer is Manuel, hij is 27. Hij valt op door zijn onzichtbaarheid, volgt alles en is op het juiste moment aanwezig. Hij is actief lid van de kerk, die hem ondersteunde bij zijn vervolgstudie. Hij neemt ons mee naar zijn wijngaard, waar net een overvloedige regenbui passeerde. Het land erfde hij van zijn vader, die jong overleed. Hij kocht ook 600 stekjes en heeft inmiddels ook een mooie opbrengst van zijn sinaasappels. We proeven sinaasappels op het pleintje, waar hij met zijn familie woont. Aan de rand ligt een grafsteen. Zijn zoontje van twee ligt daar begraven; overleden door een gebrek aan medische voorzieningen.
Hoe jong Manuel ook is, hij toont zich een leider. Niet door macht of kracht, maar door dienstbaarheid te koppelen aan vastberadenheid. Hij durft risico’s te nemen en die te managen. Zijn volgende stap is een sproei installatie, om minder afhankelijk van het weer te zijn.
Afbeelding 2: vernuftige bush-afwas-/zuiverings-/warmwatervoorziening
Mozes
Via een smal pad, eigenlijk ongeschikt voor onze 16-persoons bus, komen we bij Mozes (35). Een innovator in hart en nieren. Hij heeft als houseboy in de stad gewerkt, maar besloot samen met zijn vrouw terug te keren naar het platteland. Juist op het moment dat Umoja van start ging via de kerk. Ik kijk m’n ogen uit: om te beginnen een vernuftige opstelling met waterflessen, afwas en droogruimte. De waterflessen zijn aangesloten op elektrische draadjes, waardoor het ‘vuile’ water wordt gezuiverd. Oma doet de afwas, op de juiste hoogte en het droogt in de zon. Daar staat ook een keteltje met water dat met zonnewarmte binnen afzienbare tijd, warm afwaswater levert.
Dan de biogas-installatie, beschrijving gevonden via internet. De uitwerpselen van het vee komen in een ronde, betonnen put, dat loopt over naar een ‘giertank’, waar het methaan via een gasbuis loopt naar de plaggenhut, waar Mozes trots het gas aansteekt. Vol verwondering vraag ik vervolgens, maar waarom heb je dan geen zonnepanelen op je nieuwe huis gelegd? Dat was te vroeg geconcludeerd. Mozes neemt ons mee naar z’n slaapkamer, waar een zonnepaneel staat op wielen, zodat hij die steeds op de beste plek kan zetten. Het is een testpaneel, bij goede resultaat én voldoende geld, gaan er meerdere op het dak. Dan geeft hij ons les in Umoja; hij blijkt een zeer goede docent te zijn. Umoja is de verbinding tussen God/kerk en de farmers te zijn, de vruchten van de boom. Dan verklaart hij zijn businessmodel. Uit vier bronnen ontvangt hij geld. Een daarvan is entree fee via bezoekers. Met een big smile vertelt hij dat hij besloten heeft ons geen geld te vragen. Empowerment in uiterste vorm. Een Afrikaan die een westerling een gunst biedt om niet te betalen!
Afbeelding 3: Visie + businessmodel in de bush
Jinja (Oeganda), 18 juni 2017
Piet Overduin
Comentários